تاریخچه اینترنت در ایران (از دهه 70 تا امروز)

اینترنت، این ابر شبکه جهانی که امروزه بخش جدایی‌ناپذیر زندگی ما شده است، داستانی حماسی و پر فراز و نشیب دارد. سفری که از دل ایده‌های نوآورانه در دوران جنگ سرد آغاز شد و به گسترده‌ترین شبکه ارتباطی بشر در تاریخ تبدیل گشت. در این مقاله، سفری در گذر زمان خواهیم داشت و به بررسی نقاط عطف تاریخچه اینترنت، از ایده‌های اولیه تا ظهور وب جهانی و دنیای دیجیتال امروز می‌پردازیم.

هدف این مقاله، ارائه درکی جامع از تاریخچه اینترنت، ماهیت و کارکرد آن و تأثیر عمیقش بر زندگی بشر است. با مطالعه این مقاله، سفری در دنیای اینترنت خواهید داشت و درک عمیق‌تری از دنیای دیجیتال امروز به دست خواهید آورد.در ادامه با مجله برقچی همراه شوید تا در مورد تاریخچه اینترنت صحبت کنیم.

فهرست:

اینترنت در چه سالی اختراع شد؟

تاریخچه اینترنت در ایران

اینترنت در چه سالی اختراع شد؟

در مورد این که اینترنت در چه سالی اختراع شد نمی‌توان به طور دقیق نظر داد. اما به‌طورکلی می‌توان دهه ۱۹۶۰ به عنوان دهه آغازین اینترنت و دهه ۱۹۹۰ را به عنوان دهه‌ای که اینترنت برای عموم قابل دسترس و محبوب شد در نظر گرفت. در دهه ۱۹۶۰ یعنی در زمان پنتاگون کامپیوتر شخصی وجود نداشت و فقط سازمان‌های بزرگ از سیستم‌های کامپیوتری بزرگ استفاده می‌کرد.

به‌مرورزمان با ایجاد سیستم‌هایی که موجب تسهیل ارتباط بین شبکه کامپیوتری یک سازمان و تبادل اطلاعات می‌شد شرایط بهتری به وجود آمد. شبکه‌های کوچک و پراکنده هر کدام بر اساس روش‌ها و استاندارد‌های مشخصی که توسط کارشناسان وضع می‌شد کار می‌کردند. اختراع اینترنت یک تلاش تیمی بوده که در طول چندین دهه انجام شده و به‌عنوان نقطه عطفی در تاریخ بشریت است.

به‌طورکلی اختراع اینترنت تکاملی است که شامل مشارکت افراد و نوآوری‌های متعددی است. این فرایند از سال ۱۹۶۰ توسط وزارت دفاع ایالت متحده آمریکا به عنوان کشور پیشرو آغاز شد و تا سال ۱۹۹۳ که مرورگر وب استفاده برای عموم را آسان‌تر کرد ادامه یافت. از این زمان به بعد اینترنت به طور مستمر در حال رشد و تکامل است و به یک ابزار ضروری در جهان تبدیل شده است.

بیشتر بخوانید: آموزش کار با مرورگر گوگل کروم به زبان ساده (0 تا 100)

اینترنت به‌طورکلی متعلق به هیچ فرد یا سازمانی نیست. اینترنت یک شبکه جهانی است که توسط افراد، سازمان‌ها و دولت‌های مختلف در جهان به کار برده می‌شود. در ادامه به خلاصه‌ای از بازیگران کلیدی که در مدیریت و مالکیت اینترنت نقش دارند اشاره می‌کنیم:

• سازمان‌های ثبت‌نام دامنه: این سازمان مسئولیت صدور و مدیریت نام‌های دامنه مانند نشانی وب‌های نامعتبر را به عهده دارد.
• دولت‌ها: دولت‌ها در زمینه مدیریت اینترنت مسئولیت‌هایی در حوزه قضایی و وضع قوانین مانند محتوای آنلاین، حریم خصوصی و… را به عهده دارند.
• ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت (ISP): شرکت‌هایی هستند که دسترسی به اینترنت را برای کاربران نهایی می‌کنند. این شرکت‌ها زیر ساخت‌های فیزیکی مثل کابل، روتر و… را حمل می‌کنند.
• افراد: به‌طورکلی این افراد هستند که از اینترنت استفاده می‌کنند و در شکل‌گیری، ایجاد محتوا و تکامل اینترنت نقش دارند.

بنابراین، اینترنت یک تلاش مشترک است که توسط افراد مختلفی که از آن سود می‌برند با منافع و مسئولیت‌های متفاوتی اداره می‌شود. اینترنت یک منبع پیچیده است که به طور دائم در حال تکامل و رشد است و مالکیت واحدی ندارد.

لقب اصلی پدر اینترنت جهان متعلق به تیم برنرز – لی (Tim Berners-lee) است. وی یک مهندس کامپیوتر است و در سال ۱۹۸۰ نوآوری را به وجود آمد که امروزه به شکل اینترنت معروف است. او پروتکل‌های کلیدی مانند HTTP و HTML را توسعه داد و اولین مرورگر وب را ایجاد کرد. دانشمندان و مهندسان دیگری لورنس رابرتز، جی.سی.آر.لیکلیدر از جمله افرادی هستند که می‌توان گفت به‌عنوان افراد مهمی در تاریخچه اینترنت به رسمیت شناخت.

همان‌گونه که قبلاً اشاره شد آغاز توسعه اینترنت مربوط به دهه ۱۹۶۰ است. در همین زمان وزارت دفاع ایالت متحده آمریکا پروژه ARPANET را برای ایجاد یک شبکه کامپیوتری مقاوم در برابر نقص برای ارتباطات نظامی راه‌اندازی کرد و این شبکه به سرعت به دانشگاه‌ها و به موسسات تحقیقاتی گسترش پیدا کرد و در نهایت به زیربنای اینترنت امروزی تبدیل شد.

درحالی‌که می‌توان گفت ایالات متحده آمریکا نقش کلیدی در توسعه اینترنت ایفا کرده است؛ اما در واقع اینترنت یک فناوری جهانی است که با مشارکت و توسعه کشور‌های مختلف گسترش پیدا کرده است.

تاریخچه اینترنت در ایران

ابتدای ورود اینترنت به ایران آن را بیت نت نام‌گذاری کرده بودند. اینترنت با همکاری سازمان فیزیک نظری و ریاضیات در سال ۱۳۶۸ وارد ایران شد. کشور ایران از طریق تبادل داده با پروتکل NJE بین ایران و اتریش، حدود ۳ سال بعد نخستین اتصال به شبکه جهانی را تجربه کرد. در سال ۱۳۷۱ پروتکل TCP/IP در ایران راه‌اندازی شد. پروتکل مذکور به عنوان یک زبان مشترک برای ارتباط میان کامپیوترها استفاده می‌شود و موجب اتصال آن‌ها به یکدیگر است.

با تأسیس مؤسسه ندا رایانه در سال ۱۳۷۳ و راه‌اندازی اولین بولتن بورد (BBS) به مدت یک سال اولین وبگاه ایرانی راه‌اندازی شد. اولین روزنامه رسمی ایرانی در وب، روزنامه فارسی همشهری است. موسسه ندا رایانه به عنوان اولین شرکت خدمات سرویس اینترنتی (ISP) توسط یک ماهواره کانادایی فعالیت بازرگانی خود را در همین سال آغاز می‌کند.

مجلس شورای اسلامی با تصویب طرح تأسیس شرکت دیتا تحت نظارت شرکت مخابرات ایران در سال ۱۳۷۴ مسئولیت گسترش خدمات دیتا را در اختیار انحصاری شرکت ندا رایانه قرار داد.

بیشتر بخوانید: اطلاع از باقیمانده حجم اینترنت وای فای و سیمکارت (تمامی روش‌ها)

 دهه ۷۰

در سال ۱۳۷۱ تنها تعداد محدودی از موسسات و دانشگاه‌های کشور از جمله دانشگاه شریف به اینترنت دسترسی داشتند و برای عموم مردم این امکان فراهم نبود. در سال ۱۳۷۲ ظرفیت و سرعت اینترنت برای تبادل ایمیل کافی بود و هنوز قابلیت پشتیبانی سرویس‌های وب به طور گسترده وجود نداشت.

سال ۱۳۷۳ به عنوان نقطه عطف تاریخ اینترنت ایران محسوب می‌شود. در این سال سایت‌های ایرانی آدرس اختصاصی خود را پیدا کردند و برای اولین بار شرکت ندا رایانه اینترنت  Dial-up را ارائه کرد. شرکت ندا رایانه خدمات انحصاری دیتا را جداگانه به عهده گرفت و تا سال ۱۳۷۹ فقط ۴۱۸ هزار کاربر اینترنت داشت. با گسترش زیرساخت‌های شبکه به تدریج تعداد کاربران و روند استفاده از اینترنت گسترش پیدا کرد.

 دهه ۸۰

دهه ۸۰ برای ایران با صدور یک ابلاغیه با عنوان (سیاست‌های کلی شبکه‌های اطلاع‌رسانی رایانه‌ای) توسط مقام رهبری درمورد اجرای طرح فیلترینگ شروع شد. با شروع سال ۱۳۸۲ وزارت پست، تلفن و تلگراف مجوز ارائه اینترنت پرسرعت را صادر کرد. تا این زمان استفاده از خدمات اینترنت بسیار پر هزینه و گزاف بود.

در این دهه با گسترش استفاده از اینترنت کاربران بیشتری به این شبکه اضافه شدند و شبکه‌های ارتباطی مانند فیس‌بوک و توییتر گسترش یافتند. این شبکه‌ها مدتی بعد از ورود دچار فیلترینگ شدند. بزرگ‌ترین تفاوت رسانه‌های نوین با سنتی دسترسی به اینترنت و شبکه جهانی بدون فیلترینگ است.

 دهه ۹۰

دهه ۹۰ در ایران نقطه اوج دسترسی و ظهور پیام‌رسان‌ها است. ورود گوشی‌های هوشمند به بازار این روند را تسریع کرد. پیام‌رسان‌های داخلی مانند وی چت، وایبر، لاین و… قابلیت‌های متعددی را در دسترس کاربران قرار داد. اما ذکر این نکته ضروری است که این شبکه‌ها نیز فیلتر شدند و دسترسی به آن‌ها در محدودیت قرار گرفت.

مطابق آمارهای جهانی رفته‌رفته تعداد کاربران حتی با وجود فیلترینگ شبکه‌ها روبه گسترش است و محبوبیت بالایی دارند.

مروری بر اینترنت در دهه پیش رو در ایران و جهان

باتوجه‌به تحقیقاتی که در مورد تاریخچه اینترنت در ایران و جهان صورت‌گرفته است می‌توان گفت که اینترنت به یک ابزار تخصصی برای ارتباطات، تجارت، زندگی روزمره و… تبدیل شده است. گسترش شبکه‌های اجتماعی و روند افزایشی استفاده از اینترنت تأثیر زیادی بر زندگی مردم دنیا از جمله ایران گذاشته است و دسترسی به اطلاعات، امکانات و خدمات آنلاین را بی‌حدومرز فراهم کرده است.

به‌طورکلی می‌توان گفت که در سطح جهانی اینترنت به رشد خود ادامه می‌دهد و نوآوری‌هایی مانند هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و… تأثیر عمیقی بر نحوه استفاده از اینترنت دارد و موجب اختراعات تازه‌تر و خلاقیت بیشتری می‌شود.

در ایران دسترسی به اینترنت و استفاده از آن با چالش‌ها و محدودیت‌های حکومتی همراه است. بااین‌حال انتظار می‌رود که راه‌حل جدیدی در مورد این چالش‌ها و سهولت دسترسی به اینترنت برای مردم فراهم شود. برخی از سناریوهای خاص برای آینده اینترنت ایران شامل افزایش دسترسی به اینترنت جهانی، رشد تجارت الکترونیک، افزایش استفاده از رسانه‌های اجتماعی، افزایش نظارت دولتی و… است.

سؤالات متداول

اینترنت ایران از کدام کشور است؟

مطابق تحقیقاتی که در زمینه تاریخچه اینترنت انجام شده است می‌توان گفت که اینترنت ایران متعلق به هیچ کشور واحدی نیست. این یک شبکه جهانی از شبکه‌ها است که توسط افراد، سازمان‌ها و نهادهای مختلفی اداره می‌شود. درست است که ریشه‌های اولیه اینترنت درایران با کشورهایی نظیر آلمان و ایتالیا برقرار شد؛ اما بعداً خود ایران زیرساخت‌های اینترنت را توسعه داد و به شبکه جهانی متصل شد.

امروزه ارائه‌دهندگان خدمات اینترنت (ISP) متعددی در ایران وجود دارند که خدمات اینترنت را به کاربران خانگی و تجاری ارائه می‌دهند. همچنین، دولت ایران نقشی اساسی در مدیریت و نظارت بر اینترنت در کشور ایفا می‌کند. به‌طورکلی می‌توان گفت اینترنت ایران یک شبکه پیچیده و مستقل است و تحت مالکیت و کنترل هیچ کشوری قرار ندارد.

صاحب اینترنت کیست؟

همان‌گونه که قبلاً اشاره شد هیچ‌کس صاحب اینترنت نیست. اینترنت یک مفهوم است و هیچ فردی اجازه ثبت اختراع آن را ندارد. بخش‌های زیادی از اینترنت متعلق به تعداد متعددی از افراد، شرکت‌ها و سازمان‌های دولتی است.

امروزه اینترنت نقش بسیار مهمی را در ارتباطات جهانی ایفا می‌کند. این شبکه جهانی کاربردهای متعددی در زمینه تجاری، بانکداری، تفریحات و سرگرمی، زندگی روزمره و… به عهده دارد. اینترنت یک شبکه جهانی متصل است و متعلق به هیچ کشور یا فرد خاصی نیست. این شبکه یک‌روند تکاملی را طی کرده است و پیش‌بینی می‌شود که در آینده در ایران و در سطح جهان‌گسترش روزافزونی داشته باشد.